مراجع ایرانی و قیام 1920 شیعیان عراق

مراجع ایرانی و قیام 1920 شیعیان عراق سجاد دادفر* نورالدین نعمتی** چکیده قیام 1920 یا انقلابی که به «ثوره العشرین» معروف شد، از روی‌دادهای مهم تاریخ معاصر عراق است. این قیام واکنشی در برابر دولت استعماری انگلستان در عراق پس از جنگ جهانی اول و تلاشی برای تأسیس دولت اسلامی مستقل شیعی یا دست‌کم نامتعهد به غرب بود. شیعیان این کشور، پس از «اشغال شدن» کشورشان، به رهبری مراجع و روحانیانی که بیشتر ایرانی بودند، قیام گسترده‌ای در برابر اشغال‌گران سازمان دادند. این قیام به استقلال کامل عراق نیانجامید، اما در شکست سیاست‌های دولت استعماری انگلیس و پیدایی نخستین حکومت ملی در عراق بسیار تأثیر گذارد. چگونگی شکل‌گیری این قیام و چیستیِ سرچشمه‌ها و پی‌آمدهایش و چگونگی تأثیرگذاری مراجع ایرانی ساکن عتبات در رهبری آن قیام، مهم‌ترین مسائل مطرح در این مقاله‌اند. اینکه کم‌تجربگی سیاسی محلی در این قیام و چیرگی گستردۀ بریتانیا بر سیاست‌های منطقه، به ناتوانی و عقیم ماندن قیام انجامید، مفروض است.   * استادیار دانشگاه رازی، گروه تاریخ، کرمان، ایران[email protected] ** استادیار دانشگاه تهران، گروه تاریخ، تهران، ایران. [email protected]